Het is donderdag en we brengen een bezoek aan Barneveld want daar is het marktdag. In de zomer is dat een markt die velen toeristen trekt. Nu het seizoen voorbij is, is het maar een gewone markt zoals in iedere gemeente wel is. Groente, vis, ondergoed, brood. Dat is het wel zo’n beetje. Wat opvalt in Barneveld is dat de naam Schaffelaar wel erg vaak opduikt. Misschien gaat er een lichtje branden? Ik sta voor de kerktoren waar het allemaal gebeurd moet zijn.

Het verhaal van Jan van Schaffelaar

De toren met daarvoor Jan van Schaffelaar

een verhaal dat geworteld is in de Nederlandse geschiedenis, neemt ons mee terug naar de late 15e eeuw. Het speelt zich af tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten, een serie burgeroorlogen tussen de Hoeken en de Kabeljauwen, twee rivaliserende groepen in Holland. Jan van Schaffelaar, een huurling en aanvoerder van een groep Kabeljauwen, wordt een nationale legende door zijn duik in 1482 vanaf de toren van van de kerk in Barneveld.

In de 15e eeuw was Nederland, destijds een deel van het Bourgondische rijk, vaak het toneel van interne conflicten. De Hoeken, die voornamelijk bestonden uit adellijke families en rijke kooplieden, steunden de hertog van Bourgondië. De Kabeljauwen, daarentegen, waren vaak boeren en burgers die streden tegen de toenemende macht van de adel. Jan van Schaffelaar vocht aan de kant van de Kabeljauwen.

Op 16 juli 1482 hadden Jan van Schaffelaar en zijn medekabeljauwen zichzelf ingesloten in de toren van de kerk in Barneveld, omsingeld door de Hoeken. De situatie was uitzichtloos. Nu waren de hoekse ook de slechtste niet ze boden aan om de belegerde soldaten te sparen, maar alleen als Jan zich zou overgeven. als hij dat niet zou doen zou iedereen gedood worden.

In plaats van zijn mannen te laten vermoorden, kiest hij ervoor om zichzelf op te offeren. Volgens de legende beklimt hij de toren en springt naar beneden, een daad die zijn naam in de geschiedenis vereeuwigd. Hij sterft ter plekke maar de hoekers laten de andere kabeljauwen gaan zoals ze ook beloofd hadden.

In de loop der jaren is het verhaal misschien wat geromantiseerd maar de sprong van Jan blijft een voorbeeld van zelfopoffering en moed. Of het verhaal waar is weet niemand maar er zijn historische verslagen die bevestigen dat de strijd plaatsvond en dat Jan van Schaffelaar inderdaad een militaire aanvoerder was tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten.

Nu begrijp ik ook dat de naam van Jan zo vaak gebruikt wordt om commerciële redenen. Opoffering, kracht en moed.